De aanwezige afwezige
Hier volgt wat informatie uit de recente vakliteratuur over rouw bij verlies van een dierbare aan de dood en mijn persoonlijke ervaringen over rouw en rouwenden.
Rouw is uniek in intensiteit, duur, betekenis en expressievorm.
Lange tijd is er in de hulpverlening gewerkt met fasen en takenmodellen. Dat is inmiddels een achterhaald concept, volgens recent wetenschappelijke onderzoek over rouw. Iedereen rouwt op zijn of haar unieke wijze. Rouw is geen lineair proces dat verloopt in fases. Het is eerder grillig, pluriform en heel persoonlijk.
Rouw is een relationeel, sociaal en interactief proces
Rouwen gebeurt altijd in een context van familie, gemeenschap, sociale contacten en cultuur in een voortdurende interactie die het rouwproces zowel positief als negatief kunnen beïnvloeden. Hoe beter de onderlinge steun en communicatie binnen een familie, hoe groter de kans op een “gezond” rouwproces.
Rouw is een proces van zoeken naar betekenisvol leven zonder de overledene
Het idee dat rouw op een gegeven moment “verwerkt” is en wordt afgesloten is een achterhaald idee. Rouw is een open proces en het is normaal dat soms na jaren (door een bepaalde trigger) het weer even naar boven komt.
Wanneer een dierbare sterft verliest het leven zijn vanzelfsprekendheid en worden we gedwongen ons te (her)bezinnen. Wie ben ik zonder de ander? Hoe ziet mijn toekomst eruit zonder die geliefde ander? Wat betekent de dood voor mij?
Rouw kan in die zin ook leiden tot een existentieel vacuüm. Betekenis kunnen geven aan een verlies is een belangrijke factor in een rouwproces.
Rouw als mogelijkheid tot groei?
Het is één van de clichés die rouwenden vaak horen, namelijk dat ze door het verlies ’sterker’ zullen worden of zullen groeien.
Dit is vaak als troost bedoeld, maar wordt niet zo ervaren. Verlies maakt niet sterker, het maakt zwakker. Traumatisch verlies heeft vaak schadelijke gevolgen voor het fysieke en psychische welzijn.
Toch getuigen de meeste rouwenden van een groei-ervaring. Niet als gevolg van het verlies, maar omdat ze de uitdaging zijn aangegaan om een antwoord te vinden op het verlies i.p.v. louter passief te reageren op wat hen overkomt.
Hierdoor kunnen mensen na geruime tijd een groter empathisch vermogen ontwikkelen, meer belang hechten aan relaties, meer spirituele waarden ervaren en prioriteiten herschikken.
Uit: Leven met gemis van Maes.